İpsala'nın Tarihi Eserleri
ALACA MUSTAFA PAŞA CAMİİ
İlçe merkezinde bulunan Alaca Mustafa Paşa Camii’nin kitabesi günümüze ne yazık ki ulaşamamıştır. Bu sebeple yapım yılı ve kim tarafından yapıldığı bilgisine ulaşılamamıştır. Osmanlı’nın Gelibolu’dan sonra Trakya üzerinden Rumeli’ye akınlar düzenlediği ilk yıllarda yapıldığı düşünülmektedir. Akıncı beylerinden Alaca Mustafa Paşa adına yapıldığı kabul edilmektedir.
“Bilindiği üzere cami, imaretin yanı sıra İslam şehrinin çekirdeğini oluşturan en önemli iki fizikî unsurlardan biridir. Osmanlı Müslümanlarının ikamet ettiği her meskûn mahalde bir cami veya mevzuubahis olan erken dönem Osmanlı şehri mahallelerinde olduğu gibi bir mescit mevcuttur ve bu yapının konumu her zaman meskûn mahallin ortasındadır. Zira her yerleşim biriminin çekirdeği, o yerde oturanlar için, en kısa zamanda ulaşılması mümkün, mesafe bakımından da en âdil ve en münasip toplanma yeridir.” (Şakir-Taş 2009: 47)
“İpsala ve Vize’de sadece ‘cami’ isimli mahalleler vardır (İpsala’da ‘Câmi-i nev’ ve ‘Câmi-i köhne; Vize’de ise ‘Câmi’). (…) Fakat mezkûr şehirlerin mahallelerinde ikamet eden imam ve müezzinler ve isimlerine ilaveten düşülen bazı şerhler, buradaki dinî yapıların varlığı ve sayısı hakkında sarih bilgi verebilecek mahiyettedir. Mesela 890/1485’te 7 mahalleden oluşan Kızılağaç’ta (toplam nüfus: 61 hâne ve 5 mücerreddir) 7 imam ve 5 müezzin, 925/1519’da 14 mahalleden oluşan İpsala’da (toplam nüfus: 537 hâne ve 169 mücerreddir) ise 15 imam ve 11 müezzin yaşamaktadır.” (Şakir-Taş 2009: 47)
“Rumeli şehirlerinin nüfus yapılarında gözlemlenen oynamalar, bölge demografisinin ortak niteliği durumunda olup, Osmanlı topraklarındaki beşerî potansiyelin, daima harekete hazır veya hareket hâlinde olduğuna işaret etmektedir.
Ayrıca, Avrupa istikametinde ilerleyen fetih dönemi boyunca uç bölgelerinin durmaksızın Batıya doğru kayması, Rumeli’deki şehirlerin belirli bölgelerinin belirli zamanlarda aşırı ehemmiyet kazanmasına, sonra da stratejik konumlarını yitirince, kan kaybetmesine yol açmıştır.
Muhtemelen incelediğimiz coğrafya dâhilinde yer alan Kızılağaç ve Vize gibi kasabalar (bkz. Tablolar No. 11, 12 ve 17) buna benzer sebeplerden dolayı XVI. yüzyılın ikinci yarısında küçülmeye, Ergene, Bolayır, İpsala ve Ferecik gibileri de, büyümeye başlamıştır.” (Şakir-Taş 2009: 52)
“925/1519 tarihli defterin kayıtlarında Edirne’nin çoğu mahallelerinde veled-i Abdullah’ların mevcudiyeti gözlemlenmektedir. Zincirli Kuyu’da 10, Demir Koğa’da 12, Kiremitçi Hacı Halil’de 11, Sarraf Hacı Ahmed’de 8, Şeyh Şücâ’da 9 vs. (bkz. Tablo No. 18).
İslamlaşma süreci, XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rumeli’nin tüm Osmanlı şehirlerinde durmaksızın devam etmiştir. Bununla ilgili tetkik ettiğimiz misallerden mühtedi oranı açısından en çarpıcı olanı belki de İpsala’dır. XVI. yüzyılın başlarında şehrin 537 hane ve 169 mücerredden oluşan ahalisinin isim kayıtlarından 147’si veled-i Abdullah’tır.” (Şakir-Taş 2009: 60)
“Bilindiği üzere cami, imaretin yanı sıra İslam şehrinin çekirdeğini oluşturan en önemli iki fizikî unsurlardan biridir. Osmanlı Müslümanlarının ikamet ettiği her meskûn mahalde bir cami veya mevzuubahis olan erken dönem Osmanlı şehri mahallelerinde olduğu gibi bir mescit mevcuttur ve bu yapının konumu her zaman meskûn mahallin ortasındadır. Zira her yerleşim biriminin çekirdeği, o yerde oturanlar için, en kısa zamanda ulaşılması mümkün, mesafe bakımından da en âdil ve en münasip toplanma yeridir.” (Şakir-Taş 2009: 47)
“İpsala ve Vize’de sadece ‘cami’ isimli mahalleler vardır (İpsala’da ‘Câmi-i nev’ ve ‘Câmi-i köhne; Vize’de ise ‘Câmi’). (…) Fakat mezkûr şehirlerin mahallelerinde ikamet eden imam ve müezzinler ve isimlerine ilaveten düşülen bazı şerhler, buradaki dinî yapıların varlığı ve sayısı hakkında sarih bilgi verebilecek mahiyettedir. Mesela 890/1485’te 7 mahalleden oluşan Kızılağaç’ta (toplam nüfus: 61 hâne ve 5 mücerreddir) 7 imam ve 5 müezzin, 925/1519’da 14 mahalleden oluşan İpsala’da (toplam nüfus: 537 hâne ve 169 mücerreddir) ise 15 imam ve 11 müezzin yaşamaktadır.” (Şakir-Taş 2009: 47)
“Rumeli şehirlerinin nüfus yapılarında gözlemlenen oynamalar, bölge demografisinin ortak niteliği durumunda olup, Osmanlı topraklarındaki beşerî potansiyelin, daima harekete hazır veya hareket hâlinde olduğuna işaret etmektedir.
Ayrıca, Avrupa istikametinde ilerleyen fetih dönemi boyunca uç bölgelerinin durmaksızın Batıya doğru kayması, Rumeli’deki şehirlerin belirli bölgelerinin belirli zamanlarda aşırı ehemmiyet kazanmasına, sonra da stratejik konumlarını yitirince, kan kaybetmesine yol açmıştır.
Muhtemelen incelediğimiz coğrafya dâhilinde yer alan Kızılağaç ve Vize gibi kasabalar (bkz. Tablolar No. 11, 12 ve 17) buna benzer sebeplerden dolayı XVI. yüzyılın ikinci yarısında küçülmeye, Ergene, Bolayır, İpsala ve Ferecik gibileri de, büyümeye başlamıştır.” (Şakir-Taş 2009: 52)
“925/1519 tarihli defterin kayıtlarında Edirne’nin çoğu mahallelerinde veled-i Abdullah’ların mevcudiyeti gözlemlenmektedir. Zincirli Kuyu’da 10, Demir Koğa’da 12, Kiremitçi Hacı Halil’de 11, Sarraf Hacı Ahmed’de 8, Şeyh Şücâ’da 9 vs. (bkz. Tablo No. 18).
İslamlaşma süreci, XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rumeli’nin tüm Osmanlı şehirlerinde durmaksızın devam etmiştir. Bununla ilgili tetkik ettiğimiz misallerden mühtedi oranı açısından en çarpıcı olanı belki de İpsala’dır. XVI. yüzyılın başlarında şehrin 537 hane ve 169 mücerredden oluşan ahalisinin isim kayıtlarından 147’si veled-i Abdullah’tır.” (Şakir-Taş 2009: 60)
TARİHİ SU KEMERİ
Osmanlı Devletinin bayındırlık hizmetlerine verdiği önemin en belirgin örneklerinden biri olan bu yapı şimdi doğanın acımasız tesirinden kendini kurtarmaya çalışıyor.
Su kemeri ve bir sur kompleksi hüviyetindeki eser Osmanlı yığma taş işçiliğinin abidevi bir örneğidir. Su akıntısının taşma zamanlarına göre düşünülmesiyle oldukça yüksek tutulan ara kanalların asıl yapıya göre olduğu gibi kalabilmiştir. Bağlantı surlarına nazaran kesme taştan yapılmış olan kemerler geleneksel kilit taşının ne denli ustalıkla kullanıldığını gözler önüne sermektedir. Böylesine geniş bir kemerde ve üzerindeki ağırlığın fazlalığına karşın kilit taşı ayrıca başka bir desteğe gerek kalmamıştır. Günümüzde tek su kemeri kalmıştır.
Edirne de İpsala dan başka bir ilçede görülmeyecek olan ve tek olma özelliğini koruyan bu kemerin kazanılmasıyla bir tarih kaybolmaktan kurtarılacaktır.
Su kemeri ve bir sur kompleksi hüviyetindeki eser Osmanlı yığma taş işçiliğinin abidevi bir örneğidir. Su akıntısının taşma zamanlarına göre düşünülmesiyle oldukça yüksek tutulan ara kanalların asıl yapıya göre olduğu gibi kalabilmiştir. Bağlantı surlarına nazaran kesme taştan yapılmış olan kemerler geleneksel kilit taşının ne denli ustalıkla kullanıldığını gözler önüne sermektedir. Böylesine geniş bir kemerde ve üzerindeki ağırlığın fazlalığına karşın kilit taşı ayrıca başka bir desteğe gerek kalmamıştır. Günümüzde tek su kemeri kalmıştır.
Edirne de İpsala dan başka bir ilçede görülmeyecek olan ve tek olma özelliğini koruyan bu kemerin kazanılmasıyla bir tarih kaybolmaktan kurtarılacaktır.
